Familiebedrijven in Vlaanderen: overdracht blijft een uitdaging
Een recent onderzoeksrapport over bedrijfsoverdracht in Vlaanderen, uitgevoerd door de Universiteit Antwerpen en de Universiteit Hasselt in opdracht VLAIO, biedt een gedetailleerd inzicht in de huidige stand van zaken bij Vlaamse ondernemingen.
Het onderzoek, gebaseerd op een enquête bij 586 bedrijven waarvan de bedrijfsleider ouder is dan 55 jaar, legt de nadruk op de uitdagingen en trends bij de overdracht van leiding en eigendom, met een bijzondere focus op familiebedrijven.
Profiel van de ondernemingen
De steekproef bestaat uit 336 micro-ondernemingen en 250 kmo’s, waarbij de bedrijfsleiders ouder zijn dan 55 jaar. Opvallend is dat 81,7% van de ondernemers hun bedrijf als familiebedrijf beschouwen. De eigendom is in 61,7% van de gevallen in handen van de eerste generatie, terwijl 24,6% door de tweede generatie wordt geleid en 13,7% door de derde of latere generaties.
Overdracht van leiding
Een meerderheid van de bedrijven (56,5%) verwacht dat de huidige bedrijfsleider binnen vijf jaar zal terugtreden. Bijna een kwart (22,4%) voorziet zelfs een terugtreding binnen twee jaar.
Ondanks deze verwachtingen is slechts 52,7% van de bedrijven actief bezig met de planning van deze overdracht. Vooral micro-ondernemingen blijven achter in hun planningsinspanningen vergeleken met kmo’s.
Belemmeringen en stimuli
De belangrijkste belemmeringen voor de overdracht van leiding zijn ongunstige
marktomstandigheden en het gebrek aan geschikte opvolgers. Daarnaast blijkt dat bedrijven met
een actieve Raad van Bestuur of Raad van Advies beter voorbereid zijn op de opvolging. In
familiebedrijven die een succesvolle overdracht naar de volgende generatie belangrijk vinden, is
81,4% volop bezig met de planning.
Overdracht van eigendom
/////////////////////////////////////////////////////////
Pagina 2 van 3
De overdracht van eigendom blijkt nog complexer te zijn. Ongeveer 36,1% van de bedrijfsleiders
heeft geen idee tot welke leeftijd de meerderheidsaandeelhouders hun eigendom willen
behouden. Bovendien is 42,9% van de bedrijven nog niet begonnen met de voorbereiding van de
eigendomsoverdracht. Dit percentage ligt hoger dan in 2019, wat wijst op een toenemende onzekerheid.
Verwachte scenario's
Bijna de helft van de bedrijven (45,6%) verwacht een familiale overdracht, terwijl 47,7% een externe verkoop voorziet. Slechts 6,7% overweegt een liquidatie. Opvallend is dat microondernemingen vaker een liquidatie verwachten dan kmo’s (11,3% vs. 0,6%).
Informatie en advies
Twee derde van de bedrijven heeft minstens één informatiebron geraadpleegd over bedrijfsoverdracht. Informele gesprekken met collega-ondernemers en advies van boekhouders en accountants zijn de meest geraadpleegde bronnen. Toch heeft 32,2% van de bedrijven die binnen vijf jaar de overdracht van leiding verwachten, zich nog niet geïnformeerd over wat er allemaal komt kijken bij de bedrijfsoverdracht.
Conclusie
Het rapport toont aan dat er nog veel werk aan de winkel is voor Vlaamse bedrijven, vooral op het gebied van planning en voorbereiding van zowel leiding- als eigendomsoverdracht. De resultaten benadrukken de noodzaak voor meer bewustwording en ondersteuning, vooral voor micro-ondernemingen en familiebedrijven die een succesvolle overdracht naar de volgende generatie willen realiseren.
Dit artikel biedt een beknopt overzicht van de belangrijkste bevindingen uit het
onderzoeksrapport "Bedrijfsoverdracht in Vlaanderen 2023". Het onderzoek startte in het najaar van 2023 en liep door in het eerste trimester van 2024. Voor een diepgaandere analyse en specifieke aanbevelingen wordt verwezen naar het volledige rapport.
Bronvermelding
VLAIO laat de studie Bedrijfsoverdracht in Vlaanderen om de vier jaar uitvoeren als barometer voor het beleid. De Vlaamse overheid vindt het om verschillende redenen belangrijk dat bedrijfsoverdrachten goed worden voorbereid:
(i) familiebedrijven behoren tot het DNA van de Vlaamse economie maar slechts 13% haalt de 3de generatie en slechts 4% de 4de generatie,
(ii) de verkoop van de onderneming is voor zelfstandigen vaak een belangrijke
component van het pensioen,
(iii) het verdwijnen van lokale voorzieningen versnelt de leegstand en verlaagt de sociale cohesie in dorpskernen,
(iv) ondernemingen laten een groot potentieel om te groeien onbenut omdat ze
overnames niet overwegen in hun groeistrategie.
De Week van de Bedrijfsoverdracht vindt elk jaar plaats in de derde week van november. De veertiende editie vindt dit jaar plaats van 18 tot en met 22 november. VLAIO wil hiermee:
ondernemers aanmoedigen om over bedrijfsoverdracht na te denken en erover te praten;
ondernemers veel kansen geven om zich te informeren over verschillende aspecten van bedrijfsoverdracht;
dienstverleners gespecialiseerd in bedrijfsoverdracht zichtbaar maken voor
ondernemers.
Contactpersoon Vlaamse overheid - VLAIO
Patrick Jordens
Coördinator ambitieus ondernemen en bedrijfsoverdracht
patrick.jordens@vlaio.be
0497 59 33 69
Missie van Overnamemarkt.be
De missie van Overnamemarkt.be is om zelfstandige ondernemers te helpen bij het kopen, verkopen of overdragen van ondernemingen.
Het platform biedt een online marktplaats waar bedrijven die te koop worden aangeboden kenbaar gemaakt worden aan potentiële overnemers, starters via overname of investeerders.
Het doel is om het proces van bedrijfsovername te vergemakkelijken door betrouwbare informatie en een laagdrempelige toegang te bieden aan een netwerk van betrouwbare experten overnamebegeleiders, zodat zowel overnemers als overlaters efficiënt en met vertrouwen hun overnametransactie kunnen realiseren.
U overweegt de overdracht van uw familiezaak? U wil hierbij een aangepaste begeleiding en advies ?
Uw onderneming - vennootschap of eenmanszaak - heeft een verwachte verkoopwaarde beneden € 500.000,- ? (exclusief het vastgoed) Overnamemarkt en haar partners adviseren u van bij de start van uw bedrijfsoverdracht tot de ‘matching’ van uw onderneming met de geschikte overnemer.
Begeleiding familiale overdracht volgt dezelfde stappen als het begeleidingstraject UNIZO Bedrijfsoverdracht Advies op maat voor overlaters van een kleine onderneming (OKT Overdracht Kleine Transacties)
Klik hier indien u hierover vrijblijvend persoonlijk wil gecontacteerd worden :
Stappenplan begeleidingstraject
- Intakegesprek : verwachtingen en noden bij de geplande bedrijfsoverdracht worden in kaart gebracht. De expert evalueert samen met u of uw familiezaak overdraagbaar is, uw verwachtingen realistisch zijn én haalbaar voor de overnemer(s). Na dit gesprek verwerft u als ondernemer een inzicht in de overdraagbaarheid van uw onderneming.
1- Overnamescan®: De overname-experten vullen samen met u de overnamescan® in, een vragenlijst van Overnamemarkt.be in samenwerking met Groep Claesen. De overnamescan® analyseert in hoeverre uw bedrijf klaar is voor de bedrijfsoverdracht en geeft u inzicht in mogelijke verbeterpunten.
2- Waardebepaling Aan de hand van de jaarrekeningen (vennootschap) of fiscale aangiftes (eenmanszaak), de toekomstvooruitzichten van uw bedrijf en de sector stellen de experts een waardering op. Daarvoor doen we een beroep op de expertise van KBC en de UNIZO-waarderingstool, die in samenwerking met de Antwerp Management School werd ontwikkeld.
3- Beknopt bedrijfsprofiel en checklist informatiebundel
- een gedetailleerde beschrijving van uw onderneming
- specifieke kenmerken van uw onderneming (vergunningen etc.)
- uitgebreide cijfergegevens die uw waardering staven
- de vereiste attesten bij de bedrijfsoverdracht (BTW, RSZ, belastingen etc.)
Overzichtstabel - UIt handboek Uw zaak overlaten, verkopen, beëindigen (2019)
Leidraad adviesgesprek familiale bedrijfsoverdracht
• Wie is op dit ogenblik aandeelhouder ?
• Werd er reeds een eerder een schenking (eventueel structuur vruchtgebruik / naakte eigendom) uitgewerkt?
• Is er een duidelijke visie op overdracht eigendom en overdracht bedrijfsleiding? Op welke termijn te realiseren?
• Wat met het bedrijfsvastgoed ?
• BESTAAT ER REEDS EEN (OFFICIEUZE) FAMILIERAAD ?
• Wanneer was het laatste gesprek?
• Met welke frequentie komt de familie bijeen?
• Wie zijn de deelnemers? (enkel de familieleden actief in de zaak ? ook de stille vennoten? Wat is de rol van de aangetrouwde familieleden?
• Thema’s die momenteel met de familie besproken worden?
• WIE ZIJN DE HUIDIGE ADVISEURS INZAKE OVERDRACHT (boekhouder, notaris, advocaten, consultant(s)
Wat is belangrijk voor ieder familielid ?
OVERDRAGER:
• Wat is mijn huidige rol (aandeelhouder/bedrijfsleider) en welke rol wil ik nog vervullen na de overdracht (*)
• Wil ik nog controle behouden na de overdracht?
• Wil ik nog een inkomen verwerven uit de zaak na de overdracht?
• Wil ik nog tijdelijk meewerken na de overdracht./ verkoop?
• Wens ik nog gedeeltelijk aandeelhouder te blijven binnen de zaak na de overdracht /verkoop? (stapsgewijze overdracht/vendor loan)
• Wat is een geslaagde overdracht voor mij?
OPVOLGER
• Heb ik wel interesse in de zaak?
• Voel ik mij klaar om het bedrijf over te nemen?
• Beschik ik over voldoende kennis om het bedrijf over te nemen?
• Welke rol zie ik voor mij in het bedrijf ?(aandeelhouder/bedrijfsleider)
• Hoe wens ik aandelen te verwerven? Via aankoop /schenking?
• Zie ik passief aandeelhouderschap zitten? broer/zus niet actief in de zaak ?
• Aan welke prijs wens ik de aandelen te kopen ? broer/zus uit te kopen ?
• Wens ik verder als werknemer in de zaak actief te blijven?
• Wat is een geslaagde overdracht voor mij?
Meer informatie ? - Maak een vrijblijvende afspraak op één van de zitdagen van Overnamemarkt
Guido Seghers
Manager NV Overnamemarkt
Willebroekkaai 37, 1000 Brussel
guido.seghers@overnamemarkt.be
+32 2 212 25 82
+32 495 59 81 19
Ook in Coronatijden blijven we ondernemers met overnameplannen ondersteunen en begeleiden.
Voor uw gezondheid én die van onze ondernemerscoaches verlopen alle 1-op-1 coachinggesprekken via de digitale weg. (Skype, ZOOM, Chat)
Klik hier indien u persoonlijk wil gecontacteerd worden over het begeleidingstrajct UNIZO Bedrijfsoverdracht:
Staat u zelf aan het hoofd van het familiebedrijf? - Herkent u zich in één van deze typolopgieën ?
Als monarch…Hoe draagt een monarch klassiek de macht over aan de volgende generatie? Hij sterft. Dit is duidelijk de meest riskante manier om een bedrijf over te dragen. De kans dat het bedrijf zijn vertrek niet overleeft is groot. Het is wellicht geen bewuste overdrachtsstrategie, maar het gevolg van een overdrager die niet kan loslaten en geen vertrouwen kan geven aan een opvolger.
Als generaal… De generaal zal, zij het met tegenzin, het bedrijf op het afgesproken tijdstip verlaten. Hij blijft wel bij het idee dat hij niet kan gemist worden en zal actief op zoek gaan naar signalen – doorgaans van de oude garde die hem trouw blijft – dat de opvolger het niet goed doet. Zo zal hij snel proberen terug te komen om het bedrijf te redden en zijn oude leiderspositie opnieuw in te nemen.
Als ambassadeur… De ambassadeur geeft consequent de fakkel door aan de volgende generatie, maar is nog wel bereid te helpen waar dat nuttig of nodig is. Hij blijft de grootste sympathisant van het bedrijf. Deze exitstijl is vaak kenmerkend voor familiebedrijven die zeer goed functioneren.
Als gouverneur…De gouverneur regelt zijn vertrek perfect op voorhand. Hij werkt pro-actief aan zijn opvolging en van zodra de datum er is, verdwijnt hij voorgoed.
Emotionele aspecten bij een familiale bedrijfsoverdracht
Elke overdracht gaat gepaard met een aantal spanningen. Op het moment van de bedrijfsoverdracht zijn beide partijen rationeel wel klaar om deze stap te zetten.
Tijdens het proces van deze wissel wordt bijna elke "overlater" echter geconfronteerd met een emotioneel proces dat met de transactie gepaard gaat. Dit resulteert in spanningen tussen de overlater en de overnemer. Deze spanningen concentreren zich vaak rond drie thema’s.
1. Andere verwachtingen over de snelheid van bedrijfsoverdracht
De overlater vindt vaak dat het allemaal niet te snel moet gaan terwijl de overnemer staat te popelen om zelf het roer in handen te nemen.
2. Andere verwachtingen over controle en autonomie
De overlater wil graag een zekere controle bewaren en minimaal een vinger aan de pols houden terwijl de overnemer net meer voldoening en motivatie haalt uit de zopas verworven autonomie
3. Andere leiderschapsstijl & generatieverschil
Dezelfde operationele issues op de werkvloer worden door de overlater vaak door een andere bril bekeken dan door de overnemer.
Belangrijk om te stellen is dat deze spanningen niet noodzakelijk tot onoverkomelijke problemen leiden . Spanningen zijn inherent aan het proces van elke bedrijfsoverdracht - ook bij een verkoop aan een derde partij - en het is belangrijk dit te aanvaarden. Het is niet nodig om de spanningen dringend op te lossen, maar eerder bewustwording van beide partijen dat zulke spanningen zich haast onvermijdelijk zullen voordoen tijdens het overdrachtsproces.
Overnemer en overlater hebben er dus vooral belang bij om goed te leren omgaan met deze spanningen.
Belangrijk is in ieder geval dat er een duidelijke rolverdeling is waarbij overnemer en overlater zich comfortabel voelt.
Verantwoordelijkheden afbakenen maakt het voor ieder - ook de medewerkers - een stuk eenvoudiger.
Erkennig en respect zijn van wezenlijk belang inhet zakenleven en meer nog in het overdrachtsproces. Duidelijke spelregels en uitgesproken afspraken helpen hierbij om het wederzijds vertrouwen te verhogen. Dit vraagt een inspanning van beide partijen en dit vraagt soms wat meer tijd. De overnemer en overlater moeten onbevooroordeeld kunnen stilstaan bij kritische incidenten waarbij alles onderling moet bespreekbaar zijn.
Een actieve Raad van Bestuur of Raad van Advies kan een gunstige rol spelen in de strategische controlefunctie en het bewaken van het bedrijfsbelang. Zo kan er aandacht besteed worden aan de voorbereiding van de overdracht en later aan de balans in de relatie tussen overlater en overnemer. Belangrijk is dat het orgaan evenwichitg is samengesteld en niet enkel met de vertrouwelingen van de overlater.
Bent u de opvolging in het bedrijf aan het voorbereiden en wilt u de opkomende generatie nauwer betrekken bij het bedrijfsbeleid?
UNIZO zoekt voor u de geschikte experts om te zetelen in uw Adviesraad.
UNIZO stelt u een geschikte mix aan specialisten in de gewenste vakgebieden voor waarbij u beslist wie er uiteindelijk in uw KMO-adviesraad zal zetelen.
En ook al is extern advies goud waard, UNIZO houdt de KMO Adviesraad erg betaalbaar. Grijp dus deze kans om een KMO Adviesraad te installeren in uw bedrijf. U vindt alvast meer info op de website van KMO Adviesraad.
aanvulling 10 september 2020
"Familiebedrijven zijn beter gewapend tegen de coronacrisis"
Bron Rado 1 De wereld van Sofie Interview met prof. Vincent Molly van AMS Familymind
“Samenwerken met je familie binnen een bedrijf creëert meteen een andere dynamiek op de werkvloer”, zegt Vincent Molly. “Je kent elkaar heel goed en je hebt een gedeelde geschiedenis. Die familiale band kan tot grote successen leiden, maar kan evengoed het samenwerken enorm bemoeilijken”.
Troeven
“Eén van de grote troeven van familiebedrijven is dat zij meer gefocust zijn op de lange termijn. Ze denken als het ware in generaties en niet in zozeer in jaren”, zegt Molly. “Dit komt omdat er maar weinig familiebedrijven beursgenoteerd zijn, waardoor ze minder prestatiedruk voelen. Ze kunnen dus perfect beslissingen nemen die pas op lange termijn gaan lonen.” En er zijn nóg positieve aspecten aan een familiebedrijf: "Er heerst sowieso een familiale werksfeer waardoor ook werknemers die niet tot de familie behoren zich meteen gaan thuis voelen. We zien ook dat familiebedrijven sneller beslissingen nemen en sneller schakelen omdat er minder niveau's binnen het bedrijf doorlopen moeten worden”.
Valkuilen
Maar de familieband kan ook een negatieve impact hebben. "Er zijn weinig families zonder spanningen of conflicten. Een bedrijf draaiende houden samen met je familieleden kan dan een extra grote uitdaging worden. Onderhuidse meningsverschillen kunnen al snel een schaduw werpen op het bedrijf wanneer er geen goede communicatie heerst. Familiale waarden vallen ook niet altijd samen met bedrijfsbelangen. Het principe dat iedereen gelijk is kan bijvoorbeeld een heikel punt zijn als het om verloning bij broers en zussen gaat”, aldus Molly.
Corona
“Voor het familiebedrijf staat er sowieso veel op het spel, juist omdat de familiale en economische belangen samenvallen. Dus zien we dat er minder grote risico’s worden genomen en dat er een voorzichtigere koers wordt gevaren” zegt Molly. "Net dat aspect blijkt te lonen in tijden van crisis. Familiebedrijven zijn dus ook beter gewapend tegen de huidige coronacrisis omdat zij een gezondere financiële huishouding hebben dan andere ondernemingen. Familiebedrijven zorgen op die manier ook voor economische stabiliteit in tijden van crisis."
aanvulling 2 januari 2021
Ter inspiratie : Kortfilm (25 min) waarin vele uitdagingen van een familiale overdracht aan bod komen
Overnamemarkt.be biedt professionele begeleiding bij de bedrijfsoverdracht van ondernemingen met een verwachte verkoopwaarde onder de €500.000. Het traject Advies op maat bestaat uit een grondige analyse van de overdraagbaarheid van de onderneming, waardebepaling, en het vinden van een geschikte overnemer via diverse kanalen voor het verspreiden van het bedrijfsprofiel.
Contactpersoon Overnamemarkt
Guido Seghers
Manager Overnamemarkt.be
UNIZO
Willebroekkaai37
1000 Brussel
02 212 25 82
0495 59 81 19
guido.seghers@overnamemarkt.be
