Elke bedrijfsoverdracht brengt uitdagingen met zich mee. Maar een familiale bedrijfsoverdracht heeft twee extra dimensies die een overdracht niet evident maken: relationele banden én emoties.
Bedrijfsadviseur en specialist in familiebedrijven Eddy Claesen van Groep Claesen geeft 5 tips om de kans op een succesvolle familiale bedrijfsoverdracht te vergroten.
5 tips voor een succesvolle familiale bedrijfsoverdracht
Het aantal bedrijfsoverdrachten gaat in ons land al een tijdje in stijgende lijn. Dat komt door de vergrijzing. De trend zal dus zeker nog enkele jaren aanhouden, want de laatste golf van ondernemende babyboomers gaat de komende jaren met pensioen en zoekt een overnemer voor het bedrijf.
Sommigen van die ondernemers zullen hun bedrijf niet extra in de kijker hoeven te zetten om potentiële kopers te overtuigen, omdat ze hun zaak overlaten aan hun zoon of dochter. Nu, elke overdracht van een bedrijf brengt uitdagingen met zich mee. Maar de relationele banden en de daaraan gekoppelde emoties maken een familiale bedrijfsoverdracht extra complex.
Deze vijf tips vergroten je kans op succes:
1. Begin er op tijd aan
Een familiale bedrijfsoverdracht gebeurt niet op één moment. Het is niet iets dat je even tussendoor doet. Het is een proces waarvoor veel tijd en geduld nodig is. Een succesvolle familiale overdracht duurt vijf tot tien jaar.
Tijdens die periode is er een voortdurende dynamiek van bewust worden, veranderen, aanvaarden, conflicten hebben, communiceren, oplossen en loslaten. Een proces dat soms lijkt op de processie van Echternach. En dat is niet verwonderlijk. Want uit onderzoek blijkt dat er maar liefst 42 variabelen zijn die invloed hebben op het proces van familiale opvolging.
Je bedrijf overlaten aan de volgende generatie is een beetje zoals je zoon of dochter leren autorijden. Je hebt zelf jarenlang het stuur van je favoriete wagen in handen gehad, en nu moet je toekijken hoe je kind jouw plaats in de driver’s seat inneemt. En iedereen weet dat je kinderen leren autorijden een garantie is op conflicten.
Bovendien is een familiale bedrijfsoverdracht vaak een rijles met passagiers op de achterbank. Passagiers die niet aan het stuur willen of kunnen zitten, maar die wel een mening hebben over de auto, de chauffeur en/of de bestemming. Evident is anders. En hoe goed je ook coacht, je kind heeft tijd nodig om een vlotte en persoonlijke rijstijl te ontwikkelen. Geduld en op tijd starten zijn dus de sleutelwoorden.
2. Kies de juiste opvolger
Bij een familiale opvolging zijn er twee cruciale vragen:
• Waar gaan we als familiebedrijf naartoe?
• Wie zal ons op die bestemming brengen?
Als je je bestemming niet definieert, zul je ze nooit bereiken. Heb daar dus zeker aandacht voor bij de familiale overdracht.
Soms zijn er meerdere kandidaten om de leiding van het familiebedrijf over te nemen. De juiste kandidaat heeft niet alleen de juiste vaardigheden, kennis en knowhow, hij wil ook het familiebedrijf overnemen vanuit een diepgewortelde overtuiging en een sterk geloof in het bedrijf en zijn potentieel. Bovendien respecteert je opvolger in zijn groeiplannen en strategie het familiale karakter van het bedrijf.
In je keuze moet je ook aandacht hebben voor de wensen, verwachtingen en behoeften van de andere kandidaten. Je moet waken over het draagvlak van je keuze in de familie en duidelijkheid creëren over wie welke rol speelt en welke rechten, plichten en verantwoordelijkheden die rol met zich meebrengt. Wees je ervan bewust dat de kans groot is dat de keuze van je opvolger en de toekenning van de rollen tijdelijk leidt tot angst, onrust, een ongezellige sfeer en conflicten.
Voldoet geen van de kandidaten aan de criteria? Overweeg dan om je bedrijf toch te verkopen, een externe CEO aan te trekken maar de meerderheidsaandelen in de familie te houden, of je bedrijf stop te zetten.
3. Communiceer duidelijk
De onderlinge relationele banden in een familie zorgen er soms voor dat bezorgdheden, frustraties, verwachtingen en behoeften onuitgesproken blijven en verondersteld worden. Dat gebrek aan communicatie zet – samen met de emotionele, zakelijke en hiërarchische dimensie van een familiale bedrijfsoverdracht – de deur open voor conflicten. Macht en geld zijn delicate onderwerpen. Door transparant te zijn in je communicatie hou je bij de overdracht love, money en power in evenwicht.
Communiceer ook duidelijk over wie wat krijgt en tegen welke prijs, en hou daarbij rekening met alle parameters die voor de betrokkenen van belang kunnen zijn. Zo voorkom je dat erfgenamen die na de overdracht geen rol in het familiebedrijf opnemen, zich miskend en (financieel) tekortgedaan voelen.
4. Stel een familiecharter op
Een familiecharter is essentieel voor een heldere communicatie en vormt een draagvlak voor de familiale overname van je bedrijf. Het is een document op maat van je familiebedrijf waarin alle betrokken familieleden samen de spelregels vastleggen en afspraken maken over alle aspecten die van toepassing zijn op het familiebedrijf. Zo creëer je duidelijkheid, vermijd je conflicten en kom je tot een goede corporate governance.
In een familiecharter formuleer je het antwoord op vragen zoals:
• Wat zijn onze missie en onze visie?
• Wie kan aandelen hebben?
• Wie kan aan welke partijen aandelen verkopen?
• Hebben andere familieleden voorkooprecht?
• Welke familieleden kunnen actief zijn in het bedrijf?
• Welke vaardigheden, ervaring of diploma’s moeten familieleden hebben om in het familiebedrijf te mogen werken?
• Kan schoonfamilie in het bedrijf aan de slag?
• Wie ontvangt welke vergoeding?
• Wie vormt de raad van bestuur?
• Wie neemt een managementfunctie op?
• Stellen we een familieraad aan?
• Mogen ook niet-familieleden een leidinggevende functie bekleden?
• Hoe gaan we om met conflicten? Welke procedures zijn er om conflicten op te lossen of te voorkomen?
• Wat gebeurt er als er geen opvolging meer is?
• …
5. Laat je begeleiden door een specialist
Een familiale overdracht moet juridisch, financieel, fiscaal én emotioneel sluitend zijn. Om dat te realiseren is expertise én afstand nodig. Het is als betrokken familielid bijna onmogelijk om aan die twee voorwaarden te voldoen. Ook al heb je de nodige knowhow, het is bijzonder moeilijk om objectief te blijven bij de overdracht van je eigen bedrijf aan (een van) je kinderen.
Een familiale bedrijfsoverdracht is een proces dat om professionele begeleiding vraagt. Want elke stap in het proces is delicaat en een conflict is nooit veraf. Een externe specialist zal met veel respect voor de visie, behoeften, belangen, emoties en ambities van alle betrokken partijen handelen. Hij bemiddelt, coacht, ondersteunt en faciliteert. Zo verzekert hij een vlotte en succesvolle overdracht van je bedrijf.
© Eddy Claesen
Eddy Claesen is accountant, belastingconsulent, conflictbemiddelaar, auteur, adviseur voor familiebedrijven en ervaringsdeskundige. Samen met zijn dochter An is hij zaakvoerder van het familiebedrijf Groep Claesen in Genk.
Contactgegevens kantoor Groep Claesen
