(Bron : Deminor) Het gemoderniseerde Belgisch erfrecht, dat in werking treedt op 1 september 2018, voorziet de mogelijkheid tot het sluiten van een globale erfovereenkomst of familiepact. Best wel revolutionair, gezien de wetgever afwijkt van het aloude principe dat het verboden is om een overeenkomst te sluiten over een nog niet opengevallen nalatenschap.
Een ouder zal door het ondertekenen van dit ‘familiepact’ met al zijn kinderen een globale regeling kunnen treffen inzake de toewijzing van zijn activa en de verdeling van zijn toekomstige nalatenschap. Op die manier krijgen de kinderen in de eerste plaats volledige transparantie over hoe de nalatenschap zal worden verdeeld, alsook inzicht in welke schenkingen er in het verleden reeds werden gedaan of in de toekomst nog zullen gebeuren. Het taboe inzake de erfenis wordt volledig doorbroken, er zijn in principe geen geheimen meer tussen de ouder en zijn kinderen.
Essentieel voor het familiepact is dat deze overeenkomst een evenwicht tussen alle kinderen bereikt. Het woord ‘gelijkheid’ werd uitdrukkelijk vermeden, gezien de wetgever geen mathematisch maar een subjectief begrip beoogde. Hierdoor wordt een globale regeling bekomen die door iedereen als eerlijk en rechtvaardig wordt beschouwd, rekening houdende met de persoonlijke situatie van elk kind alsook met reeds gedane schenkingen en/of genoten voordelen (zoals bv. hulp van de grootouder bij de opvang van de kleinkinderen, hulp bij de renovatie of de bouw van een huis, actief zijn binnen het familiebedrijf,…). Het bereiken van dergelijke consensus, waarbij alle omstandigheden open besproken werden, zorgt voor een langdurige familiale vrede waardoor conflicten vermeden worden. Doordat zowel de erflater als al zijn kinderen de overeenkomst ondertekenen, kan de regeling nadien niet meer in vraag gesteld worden, zelfs niet indien de wettelijke reserve van één van de kinderen zou aangetast zijn.
Ondanks de belangrijke voordelen die het familiepact biedt, dient men als adviseur omzichtig met dit instrument om te springen. Het sluiten van een familiepact brengt immers belangrijke gevolgen met zich mee gezien het sluiten van dergelijke overeenkomst bijna altijd een definitieve verzaking aan bepaalde rechten met zich meebrengt. Het is bijgevolg van groot belang dat iedere partij voldoende tijd krijgt om over de diverse aspecten van het familiepact na te denken. Daarenboven dient men er zich als adviseur van te vergewissen dat partijen de gevolgen van deze overeenkomst goed begrijpen; het erfrecht blijft immers een complexe materie. Het risico bestaat dat bepaalde kinderen door de ouder, broer of zus onder druk gezet worden om een zogenaamd ‘evenwicht’ in een familiepact te aanvaarden. Eens men het familiepact heeft ondertekend, is er echter geen weg terug en kan men de regeling niet meer aanvechten.
De wetgever heeft om die reden een aantal specifieke geldigheidsvoorwaarden voorzien zoals o.a. het tijdig ontvangen van het ontwerp van de notariële akte, de mogelijkheid (maar niet de verplichting) om een individueel onderhoud te hebben met de notaris, een termijn van minstens één maand tussen de vergadering die de notaris heeft belegd om het ontwerp van het familiepact toe te lichten en de ondertekening van de akte, …
Adviseurs zijn het echter niet eens of deze geldigheidsvoorwaarden wel voldoende bescherming bieden. Het lijkt ons inderdaad van cruciaal belang dat een kind niet alleen ten volle begrijpt waarover het familiepact handelt en hierover een weloverwogen beslissing kan nemen vrij van druk vanwege overige familieleden; het is tevens onontbeerlijk dat het kind inzicht krijgt in de belangrijke gevolgen van het familiepact, zowel voor nu als in de toekomst. De ervaring leert ons dat de relaties en verstandhouding tussen familieleden evolueren waardoor men zich in de toekomst niet meer kan vinden in het ‘evenwicht’ zoals op vandaag in het familiepact vastgesteld.
Bij families waarbij de aandelen van het familiebedrijf een belangrijke component van de nalatenschap vormen, is het vinden van een ‘fair evenwicht’ tussen de actieve en niet-actieve kinderen nog delicater, gezien de intrinsieke waarde van de aandelen afhankelijk is van diverse factoren, en bovendien kan evolueren naarmate de tijd verstrijkt en bepaalde parameters wijzigen.
Voor meer informatie over dit onderwerp, neem gerust contact op met jasmine.devenyn@deminor.com
